İçindekiler
Giriş
Rahmetli Dostum Emrah Özdemir, nurlar içinde yatsın, yaptığımız sohbetlerde bana kitap önerilerinde bulunurdu. Bir Kamu Yönetimi mezunu olarak aldığım akademik eğitim ağırlıklı olarak siyaset bilimi üzerineydi; ancak siyaset bilimi dipsiz bir kuyu olduğundan cahil olarak mezun olduğumu söylesem her haldeki yanlış bir değerlendirmede bulunmuş olmam.
Emrah, Türkiye Siyasi Tarihi konusunda eksik olduğumu belirtince bana vaktinde okuduğu Muzaffer Ayhan Kaya’nın Türk Siyasi Yaşamında Koalisyon adlı eserini önerdi. Diğer önerileri gibi eşsiz bir yapıt ve derin bir incelemenin eseri olduğunu hemen anladım. Kitaptan yararlanarak Koalisyon kavramı hakkında biraz bilgi vermek istiyorum.
Koalisyon Nedir?
Koalisyon, siyaset bilimi açısından, birden fazla partinin bulunduğu ve bu partilerin tek başına veya birlikte hükümeti kurabildiği siyasi sistemlerde, tek partinin hükümeti oluşturabilecek yeterliliğe veya desteğe sahip olamadığı durumlarda bir veya birden fazla partiyle yapmış olduğu hükümet işbirliğidir. Koalisyonlar ile kurulan hükümetlere mantık gereği koalisyon hükümeti denir.
Koalisyonun Ülkemizdeki ÇOK Kısa Geçmişi
Ülkemizin kuruluş dönemi olarak da nitelendirilebilecek tek parti döneminde , birçok parti kurma çabasına rağmen çok partili hayata geçememiş olan Türkiye, çok partili hayat sonrası ancak 1961 yılında ilk koalisyonu uygulamaya geçirebilmiştir. Doğası gereği birden fazlaya işaret eden koalisyon ülkemizde en çok 4 partinin işin içine girmesiyle kurulmuştur.
1961 yılından 2002 yılı Kasım ayına kadar askeri yönetimler ve özel durumlar dışında ülkemiz 22 yıllık bir süre zarfında 15 adet koalisyon hükümeti ile yönetilmiştir. Bu 15 adet koalisyondan en sonuncusu olan 57. Hükümet en uzun süren koalisyon olarak tarihimize geçmiştir (28.05.1999 – 03.11.2002).
2002 yılı Kasım ayından bugüne ise tek başına iktidar olma yetisine kavuşan AKP, tek parti olarak koalisyon dönemlerine son vermiştir. Son yapılan referandum (16 Nisan 2017) ile de mevcut sistemde resmi olarak koalisyonlar -şimdilik- Türk Siyasi Tarihine gömülmüştür.
AKP Döneminde Koalisyon
Yukarıda da belirttiğim üzere 2002 yılından koalisyonların teknik olarak kaldırıldığı 16 Nisan 2017 tarihine değin AKP’nin tek parti olarak hükümeti kurma yeterliliği ve “bence” etik olmayan siyasi tavrı sebebiyle koalisyonlar gözlemlenememiştir. Etik olmayan bu tavır 2015 yılı Haziran seçimleri sonuçlarına göre gerçekleşmiştir.
7 Haziran 2015 seçim sonuçlarına göre AKP, tek başına hükümeti kuracak oy oranını yakalayamamış ve diğer siyasi partilerle koalisyon görüşmeleri yapmaya başlamıştır. Bu görüşmeler sonuç vermemiş olmasına rağmen, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan diğer partilere takvim süresi içinde koalisyon kurması için gerekli görevi vermeyerek erken seçim kararı alınmasına neden olmuştur. Bu erken seçim o dönem siyasi tarihimize geçecek olan “yeniden seçim” kavramını ortaya çıkaracaktır. Yapılan seçimde de hükümetin kurulamamasının sıkıntıları ve o dönem yaşanan terör olayları halkı, AKP’yi tek başına iktidar yapacak yönelime götürmüştür. Haliyle bu durum siyasi tarihimizi yeni bir koalisyonun kıyısına kadar götürmüş; ancak Cumhurbaşkanı eliyle bu durum “siyasi istikrarsızlık” mazeretiyle mevcudiyetini kazanamamıştır.
(ki o dönem diğer siyasi partilerin CHP dışında koalisyona yanaşmaması ve MHP – HDP çatışması koalisyon şansını çok düşük ihtimallere bırakıyordu. Yine de diğer partilere bu görevin verilmemesini ben etik dışı görüyorum)
Bugün (25.02.2018)
Bugün, resmi olarak koalisyon ihtimali ortadan kalkmış olmasına rağmen AKP ve MHP’nin geçmişte yaşamış oldukları tüm olumsuzlukları, çirkin sataşmaları bir kenara bırakıp seçim ittifakı oluşturma gayretleri gizli bir koalisyonu işaret ediyor. Bu ittifaka MHP’nin baraj altı kalma ve AKP’nin Erdoğan’ı seçtirememe endişesi sebebiyet vermiş gözüküyor. Bazı partilerinde bu ittifaka yönelecekleri öngörülüyor.
Diğer taraftan güçlü rakipler CHP ve İYİ Parti’de rakiplerine gözdağı vermek için yakın durdukları gibi, seçmenlerini elde tutma, elden kaçırmama için çeşitli politikalar deniyorlar.
Sonuç
Tüm bunlar seçim sonrası ittifakın, ki buna bir nevi koalisyon denilebilir, seçim öncesi ittifaka dönüştüğü izlenimini veriyor; ancak bu gizli koalisyonun bilmesi gereken bir şey var: Resmi olarak koalisyonun tarihe gömülmüş olması ve bu gömme öncesi koalisyona hakkını helal etmeyen AKP’nin tavrı seçmenini memnun etmiyor. MHP seçmeni de bu durumdan ötürü rahatsızlığını dile getirmiş durumda. Bu ittifaka dahil olma niyetinde olan partilerin kaybedeceklerini ve kazanacaklarını iyi değerlendirmek zorunda olduğunu düşünüyorum.
Özetle koalisyon başka bir forma dönüşerek Türk Siyasi Tarihinde varlığını bence devam ettiriyor, ki bence de iyi yapıyor. Ben koalisyonun siyasi tarihimizdeki varlığını bir alternatif olarak önemsiyorum. Başarısı ve başarısızlığı konusunda 2002 yılından önceki uygulamaları konusunda daha başarılı olacağımızı da kendimce değerlendiriyorum. Siyasi kültürümüzün gelişmesi umuduyla 2018 ve 2019 yıllarının ülkemizin kritik dönemeci olduğunu hatırlatıyor ve en az savrulmayı diliyorum.
Gökhan Dağ (gokhandag.com)
iletisim@gokhandag.com
Günümüz güncel siyasi manevraları ve geçmiş koalisyon tecrübeleri üzerine güzel bir yazı ?
Teşekkür ederim.