Eser hakkında konuşmadan evvel Stefan Zweig ile ilgili bir şeyler yazmak daha doğru olur düşüncesindeyim. Kısa yaşamı boyunca bu yaşlı dünyanın gördüğü 2 dünya savaşını da görmüş, geçirmiş olan Zweig eserlerinde de bu savaşın yıkımlarını, kayıplarını işlemeyi ihmal etmemiştir. Mustafa Kemal Atatürk ile aynı yıl doğmuş, Ondan 4 yıl fazla yaşamış olan Zweig (1881 – 1942) savaşın yaşattıklarının dünyaya hükmedeceğine inanıp umutsuzluğa kapılarak eşiyle birlikte intiharı seçmiştir. Yahudi olması sebebiyle Avusturya’dan sürülen yazar birçok başyapıt vermiştir. Bizim gibi okumayı sevmeyen bir millet için sevindirici olan tarafı ise bu başyapıtların küçük hacimli kitaplar olmasıdır. İnceleyeceğimiz Mecburiyet adlı eserde bu küçük hacimli başyapıtlardan sadece biridir.
Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları tarafından birinci basımı Ağustos 2017 yılında yapılmış eser şu an için 6. baskısına doğru yol almaktadır. ISBN’si 9786052951606 olan eserin orijinal dili Almanca olup özgün adı da Der Zwang’dır (Zorlama, Zorunluluk, Mecburiyet). Eseri aslından dilimize Gülperi Sert çevirmiştir. Eser edebiyat çevrelerince “novella” olarak da nitelendirilir. Eserin sayfa boyutu ise 50 sayfa olarak karşımıza çıkmaktadır.
Mecburiyet, savaş zamanı, savaşa asker olarak katılmamak için eşiyle birlikte komşu ülkeye yerleşen (firar eden) iki kişilik bir aileyi konu alır. Bu ailenin erkek üyesi Ferdinand, bir ressamdır. Ferdinand, eşi Paula ile savaşa bir asker/memur olarak katılma arasında bir noktada durmaktadır. İbre bir Paula’ya bir mecburiyetten ötürü vatan görevine gider. Konsolosluk tarafından kendisine ulaşan bir görev kağıdı ailenin kaçtığı savaşı, savaş ortamını yoğun bir şekilde tekrar sorgulamasına neden olur.
Ferdinand, Paula’yı kırmak istememektedir; ancak dünyayı savaşın içine sürükleyen devlet iradesinin çağrısından kaçamayacağını da iyiden iyiye hissetmektedir. Paula, Ferdinand’ı vazgeçirmek için tüm yolları denese de Ferdinand yaşadığı akıl zehirlenmesiyle savaşın yolunu tutar.
Tabi bu novella, bu kısa konusuna rağmen Paula ve Ferdinand arasında geçen diyaloglarla savaş kavramına, zehirli devlet iradesine hak ettiği neredeyse tüm eleştirileri yöneltir. (Eseri okuduktan sonra siz de eserdeki çarpıcı diyalogları yorum olarak belirtebilirsiniz.)
Mutlaka okunması gereken, hatta okunması bir “Mecburiyet” olan Stefan Zweig eseri.
Gökhan DAĞ (gokhandag.com)
iletisim@gokhandag.com
